Mecelle, Osmanlı İmparatorluğu döneminde 19. yüzyılın sonlarında hazırlanan bir medeni kanundur. Tam adı “Mecelle-i Ahkam-ı Adliye” olan bu hukuki metin, İslam hukukunun ticari ve medeni alanlarda uygulanmasını düzenlemek amacıyla oluşturulmuştur. Mecelle, Müslümanların özel ve ticari hukuk işlerini yönetmek için bir başvuru kaynağı olarak kullanılmıştır.
Eserin oluşturulması, Osmanlı İmparatorluğu’nun modernleşme sürecinde önemli bir adımdır.
Mecelle
Osmanlı son devri siyasi, hukuki ve iktisadi şartlar muvacehesinde hissedilen bir kanun ihtiyacı olarak çeşitli fikirler ortaya atılmıştır. Fransız Medeni Kanunu’nun (Code Civil) alınmasının da teklif edildiği bir ortamda fıkha dayanan bir kanun hazırlanması görüşü tercih edilmiş.
İslam hukuku, Osmanlı Devleti’nde uzun bir süredir temel hukuk kaynağı olarak kabul edilmişti. Böylelikle Ahmet Cevdet Paşa nezaretindeki bir heyet tarafından hazırlanan eser bir mukaddime ve 16 kitaptan oluşmaktadır.
Ancak artan ticaret ve modernleşme ihtiyaçları, İslam hukukunun ticari ve medeni konularda yetersiz kaldığına işaret etti. Bu nedenle, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde İslam hukukuna dayalı bir kanun metni hazırlanması kararı alındı.
1869 yılında başlayan çalışmalar sonucunda 1876 yılında tamamlandı. İslam hukukunun temel prensiplerini koruyarak, ticari ve medeni konuları düzenleyen maddelerden oluşuyordu. Birçok alanı kapsayan 1.851 maddeye sahipti ve ticaret, borçlar, miras, evlilik, boşanma, taşınmazlar gibi konuları içeriyordu.
Mecelle, modern bir hukuki yaklaşımla hazırlanmış olmasına rağmen bazı eleştirilere maruz kalmıştır.
Mecelle, Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki hukuki düzenlemelerin bir simgesi olarak kabul edilir. İslam hukukunun modernleşme çabalarıyla birleştiği ve bir geçiş dönemi olarak görüldüğü için önemli bir tarihi belgedir. Ayrıca, İslam hukukunun nasıl uygulandığına ve yorumlandığına dair bir kaynak olarak da hukuk tarihindeki yerini korur.
